Бэс ыйын 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ өрөспүүбүлүкэбитигэр коммунальнай комплекс тариф политикатыгар проблемаларын тустарынан тиэмэҕэ Правительство чааһа буолла.

 

 

Тэрээһини парламент тутууга уонна дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыбаҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Костромин салайан ыытта. Правительство чааһыгар Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Елена Алексеева, норуот депутаттара, дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба салаатын, улуустартан бэрэстэбиитэллэр кыттыыны ыллылар. Биллэрин курдук, от ыйыттан уокка уонна дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба иһин төлөбүрдэр ыарыахтара. Сүрүн дакылааты дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба уонна энергетика министрин бастакы солбуйааччы Антонина Винокурова оҥордо. Коммунальнай комплекс тарифтара хайдах быһыылаахтык сүрүннэнэллэр эбитий? Российскай Федерация тарибын сулууспата субъектарга тариф улаатыытын саамай муҥутуур индексин тиэрдэр эбит. Оттон өрөспүүбүлүкэ Госкомцен тэрилтэтэ итинтэн көрөн, тарибы олохтуур.

 

Өрөспүүбүлүкэбит коммунальнай комплексын тэрилтэлэрин тариф политикатыгар сыһыаннаах ханнык сүрүн кыһалҕалар бааллар эбитий? Бастакынан, маныаха биир сүрүн проблеманан уматык сыаната икки сыл устата хамсаабакка турара эбит. Ол курдук, 2010 сыллааҕы уматык сыанатынан комплекс олорор эбит. Онон быйылгыттан ылата былаан быһыытынан сыана араастаһыытын чөлүгэр түһэрии саҕаламмыт. Ити тустаах салааҕа охсуулааҕа биллэн турар. Иккиһинэн, коммунальнай хаһаайыстыба салаатын үлэһиттэрин хамнастара намыһаҕа биир кыһалҕа быһыытынан ааттанна. Маны туоратар инниттэн хас сыл ахсын хамнастарын 15% индексациялыыр гына салаа сөбүлэһиитин ылыммыттар. Итиннэ эмиэ проблемалары көрсүбүттэр. Үсүһүнэн, электроэнергия тарибыгар дизельнэй энергетикаҕа перекрестнай субсидияны көрүүгэ кыһалҕалар бааллар эбит. Төрдүһүнэн, инвестиционнай үп тиийбэт буолан, коммунальнай комплекс сүрүн фондата аһара эргэрбитэ биир проблеманан буолар.

 

Хас эмэ сыл устата мунньуллубут тэрилтэлэр ночоотторо коммунальнай комплекс биир улахан кыһалҕатынан буолар. Урукку өттүгэр муниципальнай тэриллиилэр тарибы олохтуулларын саҕана, төһөнөн элбэх объему көрдөрөҕүн да, өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан оччонон элбэх субсидияны ылаҕын диэн өйдөбүл баара диэн Антонина Винокурова бэлиэтиир. Ити сыыһалар-халтылар салааҕ°а улахан охсууну оҥорбуттар. Маны таһынан энергияны харыстыыр тэрээһиннэринэн сибээстээн, туһанааччылар прибордары туруорбуттара салааҕа биир өттүнэн эмиэ охсуулаах буолбут.

 

 

2011-2012 сылларга уматыкка сыана 1 млрд. 818 мөл. солк. үрдээбит. Ааспыт сылга уматыкка сыана ыарааһына учуоттамматаҕын түмүгэр 501 мөл. солк. субсидия көрүллүбүт. Быйылгы үүммүт сыл аҥаарыгар уматыкка эмиэ субсидия оҥоһуллубут. Оттон сыл иккис аҥаарыгар итиннэ үп—харчы тиийбэтин туһунан Антонина Винокурова бэлиэтээтэ. Кини уматык сыаната государствонан кыайан сүрүннэммэтигэр сытар диэн ыйда. Бу кыһалҕаны чэпчэки сыаналаах оттугунан туһаныыбыт быһаарыан сөптөөх. Ол курдук, күөх төлөммүт уонна хочуолунайдары убаҕас оттуктан таас чоххо көһөрөрбүт ороскуоту аччатыаҕа. Уматык сыанатыгар өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан көрүллэр субсидия бэрээдэгэ оннунан хаалыахтаах диэн министри солбуйааччы ыйда.

 

Антонина Винокурова хамнас энергетиктэргэ эрэ үрдүк, дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба атын үлэһиттэрин хамнастара доруобуйа харыстабылын үлэһиттэринээҕэр намыһаҕын туһунан эттэ. Ол курдук, үп-харчы тиийбэтиттэн тохсунньуга үрдүөхтээх хамнастарын, профсоюз тэрилтэтин кытары сүбэлэһэннэр, от ыйыгар көһөрөн биэрбиттэр.

 

Электроэнергия тарибыгар сүрүн проблеманан перекрестнай субсидирование буолар диэн министри солбуйааччы ыйда. Итини хайдах быһаарыахха сөбүй? “Якутскэнерго” тэрилтэ “Сахаэнерготтан” электроэнергия тарибын 24 солк. 46 харчыга атыылаһар. Ити кэнниттэн гидростанция, киин станциялар тарифтара булкуһаллар. Ол түмүгэр “Якутскэнерго” тэрилтэ электроэнергияҕа тариба ортотунан 4 солк. 21 харчыга тэҥнэһэр. Промышленнай предприятиеларга тариф орто көрдөрүүттэн өссө үрдүк, 4 солк. 54 харчыга тэҥнэһэр. Дьиҥэ, бары ирдэбиллэр быһыытынан промышленнай предприятиеларга орто көрдөрүүттэн намыһах буолуохтаах эбит. Перекрестнай субсидирование суоҕа эбитэ буоллар, электроэнергияҕа тариф ортотунан 3 солк. 3 харчы, оттон промышленнай предприятиеларга 2 солк. 91 харчы буолуохтаах.

 

Перекрестнай субсидированиеттан сылтаан бөдөҥ промышленнай предприятиелар төлүүртэн аккаастанан бараллара — баар суол. Аны тарибы көрө-көрөлөр атын саҥа промышленнай предприятиелар кэлбэттэр, оптовай ырыынакка тахсаллар эбит. Онон ити “Якутскэнерго” тэрилтэҕэ улахан охсуулааҕа биллэр. Антонина Винокурова манна икки варианы көрбүттэрин ыйда. Ол курдук, өҥөнөн туһанааччы промышленнай предприятиелар аккаастанан бардахтарына, электроэнергияҕа тариф 65% тиийэ үрдүөн сөптөөх. Оттон бу боппуруоска үлэ ыытыллан, өҥөнөн туһанааччы промышленнай предприятиелар оннунан хааллахтарына, өссө Чайаҥданы киллэрдэхпитинэ, тариф 15% намтыан сөптөөҕүн туһунан министри солбуйааччы бэлиэтээтэ. Федеральнай дотацияны уонна “Локальнай энергетиканы оптимизациялааһын” программатын олоххо киллэрэри ситистэхпитинэ, электроэнергияҕа тариф өссө намтыан сөптөөх. Манна федераллары кытары үлэ ыытылларын туһунан Антонина Винокурова ыйда.

 

Дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба салаатын биир саамай улахан кыһалҕатынан инвестиционнай үп-харчы тиийбэтэ уонна объектар эргэрбиттэрэ буолар. Хас сыл ахсын салааҕа көрүллэр инвестиция, этэргэ дылы, инчэҕэй тирбэҕэ быстыбат эрэ курдук олорууну хааччыйар эбит. Итини атыннык быһаардахха, эргэрбит объектар саахалламматтарын эрэ курдук балаһыанньаны хааччыйар эбит. Биллэрин курдук, Дьокуускайга нэһилиэнньэҕэ ыраас ууну хааччыйар тутуу саамай улахан инвестиция киириитин эрэйэр. Бу тутууга 26 млрд. 809,7 мөл. солк. угуллара наада.

 

2010 сыллаахха 27, 2011 сыллаахха 58 хочуолунай тутуллубут.

 

Суос-соҕотох “Водоканал” эрэ тэрилтэ туруктаахтык үлэлиир эбит. Оттон атыттар, холобур, “ЖКХ” ГУП ночооттоохтук үлэлииллэр. “Якутскэнерго” тэрилтэ үбүн-харчытын үлэтигэр 2009 сыллааҕы “АЛРОСА”-ны уонна “Якутуголь” тэрилтэни кытары сибээстээх кризис охсууну оҥорбут. “Сахаэнерго” тэрилтэ үлэтэ уматык сыанатыттан быһаччы тутулуктааҕын министри солбуйааччы бэлиэтээтэ. Саамай кытаанах балаһыанньалааҕынан “ЖКХ” ГУП буолар. Антонина Винокурова бу тэрилтэҕэ правительство үбүнэн көмөлөспөтөҕүнэ, хамсааһын тахсыбатын бэлиэтээтэ. Кини бу тэрилтэ уонна “Якутскэнерго” ААО ааспыт сыллардааҕы ночоотторун сабар источниктары көрдүөхтээхпит диэн ыйда. Иэс-күүс кэмигэр сабыллыбатаҕына, хас сылын ахсын үрдээн иһэрэ кимиэхэ баҕарар өйдөнөр. Этэргэ дылы, тустаах тэрилтэлэр “иэс дьааматыттан” кыайан оронон тахсаллара ырыалаах-остуоруйа буолар. Оттон ити көрүллэр тарифка охсуулааҕа биллэр. Министри солбуйааччы тэрилтэлэр ночооттоохтук үлэлээбэттэрин инниттэн салайааччылар эппиэтинэстэрин күүһүрдүөхтээхпит диэн бэлиэтээтэ.

 

* * *

 

Правительство чааһын кыттыылаахтара, депутаттар Вячеслав Куличкин, Владимир Членов, Виктор Губарев, Оксана Винокурова, Альбина Поисеева дакылааччыкка үгүс ыйытыылары биэрдилэр. Ол курдук, салаа үбүлэниитигэр, объектар эргэриилэригэр, “Сахаэнерго” тэрилтэ үлэтигэр, перекрестнай инвестицияҕа, энергияны харыстааһыҥҥа, коммунальнай хаһаайыстыба өҥөлөрүгэр төлөбүрдэргэ иэстэргэ, о.д.а. сыһыаннаах ыйытыылары биэрдилэр.

 

“Нуучча общинатын” салайааччыта Людмила Медведева: “Квартира иһин төлөбүр чопчу хас бырыһыанынан үрдүөй уонна балаҕан ыйыгар эмиэ ити тариф үрдүүр дуо?” - диэн ыйытта. Нэһилиэнньэҕэ квартира иһин төлөбүр от ыйыгар биирдэ эрэ, 12% үрдүөҕэ. Ол курдук, Дьокуускайга 60 кв. м толору хааччыллыылаах квартираҕа олорор үс киһилээх ыал квартира иһин төлөбүрэ ортотунан 600 солк., оттон тыа сиригэр олорор итинник дьиэ кэргэн 450 солк. курдук улаатыаҕа.