Прошло 100 лет со времени Великой российской революции 1917 года, оказавшей огромное влияние на судьбы многих стран и сотен миллионов людей. Главным итогом революции стало создание первого в мире советского государства, в становлении и укреплении которого принял участие весь многонациональный народ огромной страны. Мировому сообществу был предложен иной путь развития, которого и сегодня придерживается ряд государств.

 

Великая российская революция положила начало новому этапу в развитии страны. Отсталая аграрная страна в короткие сроки смогла вырваться в передовые индустриальные державы мира, одержана Великая Победа над фашизмом, достигнуты выдающиеся успехи в области народного образования и здравоохранения, культуры и искусства, науки и техники, освоении космоса, покорении энергии атома, осуществлены масштабные народнохозяйственные проекты.

 

Революция 1917 года имела решающее значение в судьбах народов Якутии. Она связала практические задачи нового государственного обустройства с исконным правом народов на самоопределение, наполнила глубинные устремления целых народов новым содержанием, придала им государственно-правовую форму. Акт признания центральной государственной властью, представлявшей официальную Россию, законности требований о государственности и образования Якутской автономной республики в составе РСФСР стал определяющим событием в исторической судьбе народов Якутии. Вместе с якутским народом право на государственность обрели коренные малочисленные народы Севера – эвены, эвенки, чукчи, юкагиры и долганы. В статусе автономной республики Якутия прошла целую историческую эпоху, создала и укрепила институты государственности, вступила на путь индустриального развития, достигла всеобщего образования и высокого уровня культуры, возродила кадровый и интеллектуальный потенциал. Основы дальнейшего развития современной Якутии в составе Российского федеративного государства во многом были заложены в советский период ее истории.

 

Вместе с тем революция 1917 года и продолжавшаяся несколько лет гражданская война, прокатившиеся по всей стране политические репрессии принесли огромные испытания и невосполнимые потери. Страна и народ оказались расколоты на два лагеря, погибли миллионы людей, сломаны судьбы нескольких поколений. Народ с трудом пережил эти великие потрясения. Тяжелые последствия тех лет мы продолжаем испытывать и в наши дни.

 

Эти события наложили тяжелый отпечаток и на судьбы народов Якутии. Духовные и физические потери народов нашей республики соизмеримы с общими потерями по всей стране. Для сравнительно малочисленных народов Якутии это кровавое противостояние оказалось еще более ощутимым, непоправимым. Наше общество приходит к осознанию масштабов тех бедствий, по крупицам восстанавливает прошлое, отдает дань памяти всем жертвам великих потрясений.

 

Поколение нового века дает различную, порой взаимоисключающую оценку событиям вековой давности. Это – его право. Опыт прошлого призывает нас бережно, с пониманием относиться к своей истории. Прошлое учит стараться не допускать общественных потрясений, кровавых противостояний, глобальных трагедий. Современный мир сталкивается с новыми, не менее глобальными вызовами, могущими привести к не менее сильным потрясениям. Противостоять им, избегать их возможно только сообща, объединив усилия всех людей. Достичь этого – в этом и заключается сила и мудрость власти, всего человеческого сообщества.

 

 

 

Үгүс дойду, сүүһүнэн мөлүйүөн дьон инники олоҕор, дьылҕатыгар  сүҥкэн сабыдыалламмыт 1917 сыллааҕы Россия Улуу өрөбөлүүссүйэтин 100 сыла туолар. Бу өрөбөлүүссүйэ кыайбытын түмүгэр аан дойдуга бастакы сэбиэскэй судаарыстыба баар буолбута. Саҥа судаарыстыба олохсуйарыгар уонна бөҕөргүүрүгэр биһиги дойдубут элбэх омуктаах норуота бүттүүн кыттыбыта. Аан дойдуга судаарыстыбаннай тутул сайдыытыгар саҥа суол ыйыллыбыта, сорох судаарыстыбалар билигин даҕаны ол суолу тутуһаллар, сайдаллар.

 

Улуу өрөбөлүүссүйэ биһиги дойдубут сайдыы саҥа түһүмэҕэр тахсарыгар олук уурбута. Оччолорго хаалыылаах, ыраахтааҕылаах Россия кылгас кэм иһигэр аан дойду бастыҥ индустриальнай судаарыстыбаларын ахсааныгар киирбитэ, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ фашизмы кыайбыта, норуот үөрэҕириитин уонна доруобуйа харыстабылын, культура уонна искусство, наука уонна техника эйгэтигэр, космос куйаарын, атом энергиятын баһылааһыҥҥа сөҕүмэр ситиһиилэммитэ, норуот хаһаайыстыбатын сайыннарыыга сүҥкэн былааннары толорбута.

 

Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ Саха сирин норуоттарын дьылҕатыгар эмиэ быһаарар суолталаммыта. Бу өрөбөлүүссүйэ норуоттар бэйэлэрин иннилэрин бэйэлэрэ быһаарынар көҥүллэрин саҥа судаарыстыбаннай  тутул соруктарын кытта бииргэ ситимнээбитэ, кинилэр үйэлээх дьулуһууларыгар судаарыстыбаннай-правовой төрүөтү биэрбитэ. Россия киин былааһа Саха сирэ судаарыстыбаннастаах буолуоҕун билиниитэ уонна РСФСР иһинэн Саха автономнай өрөспүүбүлүкэтэ тэриллиитэ Саха сиригэр олохтоох  норуоттар дьылҕаларын тосту уларытар историческай суолталаах түгэн буолбута. Саха норуотун кытта бииргэ хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар  – эбэҥкилэр, эбээннэр, чукчалар, юкагирдар уонна долганнар эмиэ судаарыстыбаннаһы ылар бырааптара ситиһиллибитэ. Саха сирэ автономнай өрөспүүбүлүкэ быһыытынан бүтүн историческай кэрдиис кэми ааспыта, судаарыстыбаннас институттарын төрүттээбитэ уонна бөҕөргөппүтэ,  индустриальнай сайдыы суолугар үктэммитэ, үөрэх, наука, культура эйгэтигэр сөҕүмэр ситиһиилэммитэ. Норуот интеллектуальнай таһыма, кыаҕа уһулуччу сайдыбыта, улааппыта.

 

Итини сэргэ, 1917 сыллааҕы өрөбөлүүссүйэ, ол кэнниттэн уһун кэмҥэ салҕаммыт гражданскай сэрии, бүтүн дойду үрдүнэн бүрүүкээбит политическай репрессиялар тугунан да толуйуллубат ыар сүтүгү, кыһарҕаны аҕалбыттара.  Дойду уонна норуот утарыта хайдыспыта, мөлүйүөнүнэн дьон суорума суолламмыта, хас эмэ көлүөнэ олоҕо огдолуйбута, урусхалламмыта. Бу ыар түгэннэри бар дьон арыычча тулуйбута, мүччү түспүтэ. Ол дьыллар ыар тыыннара биһиги олохпутугар билигин даҕаны биллэн ааһар. 

 

Ити ыар кэмнэр Саха сирин норуоттарын дьылҕатыгар эмиэ сүппэт-оспот суолу хаалларбыттара. Оччолордооҕу биһиги сүтүкпүт бүтүн дойду сүтүгүн кытта тэҥ хабааннаах. Ити сүтүк ахсаан өттүнэн соччо элбэҕэ суох Саха сирин олохтоох омуктарын тустарыгар ордук охсуулаах буолбута.   Биһиги билигин ааспыт мөккүөннээх кэммитин саҥалыы ырыҥалаан, умнуллубуту сөргүтэн, суоһарыылаах кэмҥэ толук буолбут дьоммутун барыларын тэҥҥэ тутан кэриэстиир, өйдүүр кэмҥэ кэллибит.

 

Билиҥҥи, саҥа үйэ  дьоно сүүс сыл анараа өттүгэр буолбуту атын-атыннык өйдүүр, ылынар, мөккүөр да тахсар. Ол – кини үтүө көҥүлэ. Ол эрэн норуоппут ааспыт олоҕо ааспыт кэмҥэ харыстабыллаахтык сыһыаннаһары, өйдүү сатыыры эрэйэр, билиҥҥи кэм дьонун саҥа хайдыһыыны, утарыта турсууну, эйэлэспэт иирсээни таһаарбат буола сатыырга ыҥырар. Киһи-аймах иннигэр ааспыт кэммитинээҕэр итэҕэһэ суох кыһарҕаннар тураллар, баар буола, үөскүү туруохтара даҕаны. Онуоха дьон-аймах түмсүүлээх, биир сүбэни тобулар дьоҕурдаах эрэ буоллаҕына туруулаһар, чөл хаалар кыахтаах буолуоҕа. Оннук өйдөһүүнү ситиһии – бу билигин киһи-аймаҕы салайар былаас уонна хас биирдии киһи үтүө баҕатыттан, кыаҕыттан быһаччы тутулуктаах буола туруоҕа.