Урут, Сэбиэскэй кэмҥэ итиниэхэ  ситимнээх политика ыытыллар эбит буоллаҕына, хомойуох иһин, билигин оҕо киинэтин устуу, оҥоруу үпкэ кэлэн иҥнэн хаалар. Дьиҥинэн, норуот инники кэскилин туһугар анал үп көрүллүөн сөбө буолуо. Саха сиригэр оҕолорго аналлаах хаһыаттардаахпыт, сурунааллардаахпыт, оҕолор интэриэстэринэн  бодоруһар түмсүүлээхтэр, оттон оҕолорго аналлаах киинэбит тоҕо судаарыстыбаттан ситэри үбүлэммэтий? Биһигини, оҕо эйгэтигэр үлэлир дьону оҕо киинэтин дьылҕата хайдах да долгуппат буолуон сатаммат.

Өссө үс сыллааҕыта «Оҕо киинэтин сайдар кэскилэ» диэн «төгүрүк остуолу» Саха Республикатын култууратын уонна духуобунай сайдыытын министиэристибэтэ көҕүлээн ыыппыта. Онно култуура миниистирэ,  режиссер Андрей Борисов, «Кэскил» («Бэлэм буол»), «Юность Севера» хаһыаттар бочуоттаах редактора Нина Протопопова, «Сахафильм» дириэктэрэ Степан Сивцев – Доллу, куорат оскуолаларын салайааччылара, режиссердар, продюсердар, артыыстара, уйулҕа үөрэхтээхтэрэ кыттыбыттара.         

Үс сыллааҕыта ыыппыт тэрээһини салҕаан, ахсынньы 6 күнүгэр  республикатааҕы медиа кииҥҥэ «Оҕо киинэтин сайдар кэскилэ» диэн ааттаах «төгүрүк остуолу» Саха Республикатын Ил Дарханын өйөбүлүнэн үлэлиир «Дьулуур» оҕо биир сомоҕо хамсааһынын бэрэссэдээтэлэ Геннадий Охлопков,  Н.Е.Мординов – Амма Аччыгыйа аатынан «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһатын директора Анжелика Андреева уонна «Үргэл В» продюсердыыр хампаанньа салайааччыта Владимир Иванов көҕүлээн ыыттылар. Кэпсэтии иннигэр бэлиэтээбиттэрин курдук, маҥнайгы кэпсэтии кэннэ үс сыл иһигэр хас да оҕо киинэтин эдэр режиссердар устан таһаардылар: «Мэтээл», «Чысхаан», «Государственные дети», «Уон биэс хонук», «Цветок тундры». Маны таһынан республикатааҕы «Кэскил» хаһыат иһинэн «Cinema» рубрика тахсар буолла. Ол гынан баран, оҕо киинэтин үбүлээһин, былааннаан оҥоруу төрдүттэн быһаарылла илик. 

 

 

Антонина Григорьева, Саха Республикатын Ил Түмэн государственнай мунньаҕын наукаҕа, үөрэххэ, култуураҕа, СМИ-гэ, общественнай түмсүүлэргэ комитетын бэрэссэдээтэлэ:

- Саха киинэтэ үтүктээйи уобарастарынан үлүһүйбэккэ, бэйэ баай үгэстэригэр  тирэҕирэн, күүстээх актердарбыт, режиссердарбыт дьоҕурдарын толору туһанан сайдыахтаах. Саха киинэтигэр чахчы, кэнники кэмҥэ интэриэс улаатта. Ол гынан баран, оҕолорго аналлаах киинэҕэ туспа ыстатыйанан республикаттан харчы көрүллүүтэ диэн суох. Маныаха Үөрэх  министиэристибэтэ, атын да министиэристибэлэр, тэрилтэлэр оҕо киинэтин устууга үбү сөпкө тыыран көмөлөһүөхтэрин син буолуо. Холобур, Арктика госкомитета хотугу сир олоҕун сырдатар киинэлэрин устууга көмөлөһүөн  сөп дии саныыбын. Аныгы оскуолаларга саҥалыы киэптээх учебниктар, оҕолорго аналлаах документальнай киинэлэр наадалар. Саха классик  суруйааччыларын айымньыларын киинэҕэ үйэтитэн иһэрбит ордук. Ол  курдук, соторутааҕыта Амма Аччыгыйа «Сааскы кэмин» үчүгэйдик устан саҕалаатылар. Аан дойдуга сураҕырбыт «сулустар» оҕо эрдэхтэриттэн киинэ устар үлүһүйүүлээхтэр диэн ааҕабыт, билэбит. Онон оҕолор дьоҕурдара сайдарыгар куруһуоктар, сайыҥҥы лааҕырдар, кыһыҥҥы кэмҥэ «Сосновый бор» кииҥҥэ киинэҕэ аналлаах сменалара киинэ эйгэтигэр инники каадырдары үүннэриигэ төһүү күүс буолуохтарын сөп.

 

 

Владислав Левочкин, Саха Республикатын култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирин солбуйааччы:

- Саха кинематографистара Марианна Скрыбыкина, Костас Марсан фэнтези жанрдаах киинэни республика тас өттүгэр таһаарар былааннаах үлэлии сылдьаллар. Быйыл Дьокуускайга киинэ фестивалын чэрчитинэн питчинг диэн бастыҥ бырайыактары сүүмэрдиир тэрээһин буолбута. Россия кинематографистарын сойууһа дебютаннарга аналлаах питчини сотору көҕүлүөхтээх. Онно биһигиттэн оҕо киинэтин устааччылар кыттыахтарын  син.

 

Анатолий Семенов, «Якутия» технопаарка дириэктэрэ:

- Технопаарка – дьоҥҥо үлэ таһаарар миэстэ. Республика 100 тутуутун  иһигэр үрдүк технологиялаах IT-паарка киирэ сылдьар. Мин оҕо сааһым судаарыстыба үлэҕинэн киинэни устар кэмигэр ааспыта. Онон үчүгэй   киинэлэри көрөн улааппытым. Мин санаабар, оҕолорго аналлаах киинэни оҥоруу улахан барыһы аҕалбат, ол гынан баран, маныаха үбү-харчыны  кэччэйимиэххэ наада. Киинэни аныгылыы ньыманан устуохха, технология олус инники барда. Билигин биһиги оҕолору оператордыырга эрэ үөрэтиинэн муҥурданыа суохтаахпыт. Технологияны баһылыырга уһуйуохтаахпыт.  Анимация сайдыытыгар элбэх анал идэлээхтэр: 3D-дизайнердар, программистар,  худуоһунньуктар, композитордар наадалар. Мин санаабар, оҕолорго элбэх мультфильмнары устуохха, ону омук барыта өйдүүр, ылынар.

   

 

Лена Керемясова, «Саха» НКИХ  «Сэргэлээх» устуудьуйатын  редактора:

- 2008 с. республикаҕа аан бастаан Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар Тарат нэһилиэгэр Захар Никитин (билигин Култуура уонна искусство кэллиэһин дириэктэрэ) көҕүлээн, онно биһиги, «Сэргэлээх» устуудьуйатын «Күнчээн»  оҕо бырайыагын айар үлэһиттэрэ кыттыһан, оҕолорго аналлаах киинэ, телевидение лааҕыра аһыллыбыта. Атын сылларга «Кэскил» лааҕырга, «Сосновый бор» кииҥҥэ эмиэ хас да киинэҕэ аналлаах смена аһан  үлэлэппиппит. Ол түмүгэр 40 кылгас кээмэйдээх киинэлэри оҕолору кытары устубуппут. Хомойуох иһин, республика тэлэбиидэнньэтигэр оҕолорго аналлаах контент кээмэйэ кыра. Биһиги ол туһунан 2008 сылтан, оҕолорго аналлаах контены хайдах үксэтэр туһунан толкуйдуубут. Оттон Татарстан тэлэбиидэнньэтигэр балаһыанньа олох атын, үчүгэй. Оҕолорго аналлаах биэрии, киинэ онно тобус-толору. Биһиэхэ буоллар, ситимнээх үлэ ыытыллыбат, контент кээмэйэ кыра буолан, бары арҕам-тарҕам үлэлии сылдьабыт. Дьиҥэ, оҕо эйгэтигэр үлэлии сылдьааччылары барыбытын (оҕо суруналыыстара, суруйааччылара, сценаристара, режиссердар, уйулҕа идэлээхтэрэ, педагог-тэрийээччилэр о.д.а.) түмэр  дьоһун киин баара эбитэ буоллар. Аны туран, оҕо киинэлэригэр аналлаах сценарийы суруйууга, бэлэмнииргэ ураты болҕомтону, ирдэбили туруорар ордук. Ким тугу таптаабытын үлүбээй устуо суохтаахпыт. Оҕо киинэтигэр ирдэбил элбэх.       

    

 

Татьяна Сабарайкина, уйулҕа идэлээҕэ:

- Оҕолор саастарынан хас да бөлөххө арахсаллар, ону умнумуохха. Ол иһин чопчу кимиэхэ, хас саастаах оҕолор бу үлэни көрөллөрүн эрдэттэн учуоттуур, суоттанар ордук. Киинэ диэн – киһи ис санаатын, долгуйуутун барытын биэрэр олус күүстээх иитии үнүстүрүмүөнэ. Ону сөпкө туһанар ордук буолуо дии саныыбын. Ол инниттэн аныгы технологиялары туһанан киинэни оҥорорго, киинэ иитэр оруолун туһунан тумнумуохха.  «Харысхал» фонд «Чудеса кино» диэн доруобуйаларынан хааччахтаах оҕолорго аналлаах киинэ куонкуруһун сыл аайы ыытар.

      

 

Владимир Иванов, «Үргэл В» продюсердыыр хампаанньа дириэктэрэ: 

- Биһиги республикабытыгар оҕо киинэтэ сайдарыгар аналлаах   «төгүрүк остуолу» иккис төгүлүн көҕүлээтибит. Республикабытыгар киинэ норуоттар икки ардыларынааҕы фестивала сыл аайы ыытыллар, аны IT-паарка тутуллара күүтүллэр, кэлэр дьыл республикабытыгар Ыччат сылынан биллэрилиннэ. Онон инникитин Ыччат дыбарыаһын тутуу туһунан кэпсэтиилэр, ырытыһыылар барыахтара, онно бука бары хомуллан кыттарбыт, дьүүллэһэрбит ордук дии саныыбын. «Синема» киинэ тыйаатырын төрүттээччитэ Дмитрий Федотовтыын 2011 с. Федор Бондарчугу ыҥыра сылдьыбыппыт, улахан, аныгылыы  Мультимедийнэй киин тутуллуутун туһунан боппуруоһу көҕүлээн. Өскөтүн биһиги Мультимедийнэй кластеры арыйан олоххо киллэрдэхпитинэ, «Киноклуб: культура, образование, коммуникации» диэн Федеральнай бырайыак пилотнай бырайыагар холонуохпутун сөп этэ.     

         

 

Дмитрий Федотов, «Симиир» тутар хампаанньа  сайдыыга дириэктэрэ, үбүлээччитэ, «Синема» киинэ тыйаатырын төрүттээччи:

- Оҕолор – биһиги инники солбукпут. Бүгүн манна энтузиаст дьон мустан олоробут. 17-с кыбаарталга урут «Мир» диэн киинэ тыйаатыра баар этэ. Ону сөргүтэн, IMAX киинэ тыйаатырын тутан эрэбит уонна «Мир        диэн ааттыахпыт. Бу уораҕай хас да киинэ көрөр саалалаах, барыта холбоон 1300 миэстэлээх буолуо. Өссө иһигэр оҕолорго аналлаах аудиовизуальнай интерактивнай  тыйаатыры былаанныыбыт. Оччоҕо оҕолорго сөптөөх контены кэҥэтэргэ дьоһун хардыыны оҥоруохпут дии саныыбын. Сөптөөх  площадка суох буоллаҕына, оҕо киинэтэ эмиэ сайдыбат.